I. Uwagi ogólne:
Wśród modeli diagnozy psychologicznej tj. różnicowej, funkcjonalnej i psychospołecznej na terenie poradni stosujemy najczęściej tzw. model funkcjonalny, ewentualnie uzupełniony o diagnozę psychospołeczną.
Model diagnozy obejmuje następujące elementy:
- Opis trudności w przystosowaniu, które uwidaczniają się w postaci braku możliwości samodzielnego zaspokajania potrzeb lub wywiązywaniu z nałożonych zadań społecznych i życiowych lub wyraźnego dyskomfortu psychicznego.
- Teorię osobowości bądź konkretnych procesów psychicznych.
- Metody diagnostyczne umożliwiające pomiar wielkości zaburzeń lub rozpoznawanie występujących dysfunkcji procesów psychicznych (np. pamięć, myślenie, uwaga itp.).
- psycholog, który opisuje rodzaj trudności, wyjaśnia pochodzenie poprzez określenie tego, co uległo zakłóceniu oraz ustala możliwości i sposób usunięcia istniejących dysfunkcji.
Diagnoza funkcjonalna nie powinna skupiać się wyłącznie na opisie i wyjaśnianiu trudności przystosowawczych. Z punktu widzenia terapii bardzo ważna jest znajomość tych procesów i właściwości osoby, które są dobrze rozwinięte i sprawne. Taka diagnoza umożliwia właściwe traktowanie dziecka, któremu stawia się zbyt wysokie wymagania. Umożliwia również trafny wybór kształcenia, określenia dojrzałości szkolnej, trudności w uczeniu się, monitorowaniu tempa rozwoju psychicznego.
II Zasady realizacji diagnozy psychologicznej:
1. Rodzic, opiekun składa wniosek do sekretariatu PPP.
2. Przed badaniem psycholog:
a) przeprowadza wywiad: wywiad – jest to metoda dostarczająca informacji o rozwoju dziecka. Osobami udzielającymi wywiadu mogą być rodzice, bądź opiekunowie. W wywiadzie stosuje się pytania otwarte i zamknięte. Pytania otwarte dają dużo swobody w wyborze treści i formy
- Odpowiedzi, należy jednak uważać, aby badana osoba nie zbaczała z tematu. Pomagają one w utrzymywaniu kontaktu z rozmówcą, stwarzają korzystny nastrój. Pytania zamknięte wyznaczają zaś postać odpowiedzi. Są wygodne, kiedy badany ma wskazać jeden z faktów. Zapis wywiadu – psycholog zapisuje swoje spostrzeżenia, uwagi, pomysły na dalszy kierunek badania.
W trakcie rozmowy należy zebrać dane o:
- rozwoju dziecka od najwcześniejszego okresu jego życia( rozwoju mowy, motoryki, lateralizacji, funkcji słuchowo–językowych),
- postępach i trudnościach w uczeniu się,
- motywacji do nauki,
- warunkach w jakich odbywa się, lub odbywała się nauka,
- pomocy uzyskanej przez ucznia i jej efektach,
- określić wzorce reagowania na trudne sytuacje,
- sytuacje rodzinna bytową.
b) dokonuje się analizy dokumentacji dostarczonych przez rodziców badanego ucznia co pozwala na uporządkowanie i zinterpretowanie zawartych w nich treści pod kątem ogólnej oceny sytuacji dziecka. Analiza pomaga w rozwiązywaniu problemów diagnostycznych i bliższym ich sprecyzowaniu. Umożliwia zebranie danych aktualnych i z przeszłości. Psycholog analizuje następujące dokumenty:
- informacje ze szkoły,
- świadectwa szkolne,
- opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych,
- opinie logopedów,
- opinie pedagogów
- wyniki badań specjalistycznych,
- inne dokumenty dostarczone przez rodzica/opiekuna.
c) Obserwacja może być stosowana jako samodzielna technika lub stanowić uzupełnienie innych metod. Powinna być rejestracją obiektywnych faktów.
d)Rozmowa z dzieckiem może mieć swobodny lub kierowany charakter. Uczeń wypowiada się o swoich problemach, trudnościach szkolnych i w domu. Rozmowa łącznie z obserwacją pozwala na zebranie informacji o badanym.
3.W postępowaniu diagnostycznym wyróżnia się etapy (ogólny schemat):
3.1.stawiania problemu w oparciu o wstępne dane o kliencie i jego otoczeniu,
3.2.stawianie hipotez dotyczących prawdopodobnego wyjaśnienia problemu,
3.4.weryfikacji hipotez za pomocą trafnie dobranych metod- właściwy proces badania’
3.5.interpretacja wyników i podejmowanych decyzji co do kontynuowania badania lub jego zakończenia,
3.6.opracowanie wyniku diagnozy-opinii, orzeczenia,
3.7.skierowanie klienta do innego specjalisty (np. logopeda, neurolog, okulista)
3.8.wypracowanie sposobów dalszego działania.
4.Procedura niniejsza może być realizowana w czasie więcej niż jednej wizyty dziecka w poradni – jest to uzależnione od problemu klienta, konieczności włączenia innych podmiotów itp.
5. Wszelkie badania przeprowadzane są przez osoby posiadające niezbędna kwalifikacje.
6. Badania prowadzone testami psychologicznymi, testami używanymi w doradztwie zawodowym wymagają wyjaśnienia klientowi ich celu, przebiegu i konsekwencji takiego badania. Na badanie takie klient musi wyrazić zgodę. Jeśli klient nie jest pełnoletni zgody takiej udziela rodzic lub prawny opiekun.
7.Przebieg procesu diagnostycznego nie powinien ograniczać się sztywno do wyżej przedstawionego schematu – implikuje go rodzaj problemu.
8.Komunikowanie diagnozy
8.1 Psycholog komunikuje wyniki swoich badań różnym odbiorcom: badanemu, rodzinie, instytucjom, które zlecają badanie. Generalnie kieruje się jednak zasadą rzetelności i zrozumiałości. Unika stosowania obiektywnych etykiet, które wzmacniają proces naznaczania danej osoby.
8.2.Gdy psycholog komunikuje wyniki badań urzędom, jest to zwykle komunikat bardzo ogólny, ściśle odpowiadający na zadane pytanie. Gdy w opinii, orzeczeniu podaje się specyficzne cechy postępowania, wskazane jest, aby uwzględnić zarówno pozytywne, jak i negatywne sprawy. Dobrze jest w tym komunikacie odnieść się przede wszystkim do cech, które można zmienić, i na które można oddziaływać.
8.3.Gdy wynik przekazujemy innym specjalistom : lekarzowi, pedagogom, opiekunowi społecznemu itd.) może to być obszerniejsza forma, zawierająca zarówno opis zaburzeń, wyjaśnienie ich wewnętrznych mechanizmów przyczyn tkwiących zarówno w osobowości, jak i w sytuacji, potencjale intelektualnym.
8.4.Każda pełna diagnoza zawiera opis mocnych stron, które można wykorzystać np. w procesie terapii.
8.5.Komunikowanie członkom rodziny. Ważne jest, aby komunikaty były dostosowane do możliwości odbiorcy. Aby były jasne, i nie wzbudzały lub nie pogłębiały negatywnych nastawień. Psycholog podczas takiej rozmowy omawia i dyskutuje konkretne zachowania, deficyty, uwzględnia mocne i słabe strony, podaje informacje realne.
8.6.Szczególna ostrożność należy zachować, gdy komunikujemy informacje zagrażające, informacje niezgodne z oczekiwaniami badanego jak i rodziców np. co do jego zdolności lub kompetencji. Niekorzystnie dla samopoczucia odbiorcy informacji jest tez stosowanie określeń niezrozumiałych, niejasnych, wieloznacznych żargonowych.
8.7.Proces komunikowania wyników badania diagnostycznego najkorzystniej przebiega wówczas, gdy jego celem jest działanie pomocne, porada, konsultacja. Ważne jest żeby psycholog upewnił się czy osoba badana i inni odbiorcy informacji, właściwie rozumie i ocenia uzyskane informacje.
III Wydanie opinii.
1 .Cel: – Pomoc w rozwiązaniu problemu klienta – wydanie opinii
2.W trakcie procedury: wydawanie opinii przestrzegane są wszelkie aspekty formalno – merytoryczne związane z tego rodzaju działalnością PPP a w szczególności:
2.1. Opinię wydaje się na pisemny wniosek rodziców dziecka. Na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka poradnia przekazuje kopię opinii do przedszkola, szkoły lub placówki, do której uczęszcza dziecko
2.2 Jeżeli w celu wydania opinii jest niezbędne przeprowadzenie badań lekarskich, rodzice powinni przedstawić zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka.
2.3.. Rodzice mogą dołączyć do wniosku posiadaną dokumentację uzasadniającą wniosek, w szczególności wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych, logopedycznych i lekarskich, oraz opinię wychowawcy.
2.4.. Opinia poradni zawiera:
2.4.1 oznaczenie poradni wydającej opinię;
2.4.2. imię i nazwisko dziecka, którego dotyczy opinia, datę i miejsce jego urodzenia oraz miejsce zamieszkania, a w przypadku ucznia – również nazwę i adres szkoły oraz oznaczenie klasy, do której uczeń uczęszcza;
2.4.3. stanowisko poradni w sprawie, której dotyczy opinia, oraz szczegółowe jego uzasadnienie;
2.4.5. wskazanie odpowiedniej formy pomocy, w szczególności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej w przedszkolu, szkole lub placówce, stosownie do potrzeb, oraz szczegółowe uzasadnienie wskazanej formy pomocy.
4. Opinię podpisuje dyrektor poradni.
5. Opinię otrzymuje rodzic lub prawny opiekun